ناونامه ی کوردی
ناوي نوێ بۆ نه وه ي نۆێ
ناونامه ي کوردي
شڵۆڤه
نووسيار : ناسر ئه حمه دی
سه رپه ڕشتي چاپ : شوانه تاهیری
پیتچنین و رازاندنه وه ی : سومه ییه (سۆما) ته يموري
جارو سالي چاپ : یه که م/هاوینی 2008
ئه ژمار : 2000دانه /روقعی
..............................................................................
ناوه ندی بڵاوکردنه وه :
کتێبي مھێرگان سنه
ئـ
ئابوور
شەرم ناموس ـ آبرو
ئاترۆ
ئاگر آتش
ئاترۆسا
وەکوو ئاگر مانند آتش ـ آتش‌آسا
ئاراس
ئارا
دۆستی و نێوان خۆشی ـ جێگەی ژینی هەمیشەیی دوستی ـ مکان زندگی برای همیشه
ئاراکۆ
ئاگری کێو ـ کێوی ئاگر کوه آتش ـ آتش کوه
ئاران
ئارامۆ
ئاراز
فرمێسکی شادی ـ یەکێ لە فەرمانڕەوایانی ماد ـ یەکێ لە پاڵەوانانی زافەرانلوو اشک شوق ـ یکی از فرمانروایان ماد ـ یکی از پهلوانان زعفرانلو
ئارما
دڵنیا آرام و خیال راحت
ئارۆ
ئیمڕۆ امروز
ئاریاز
راهنما ـ رهبر
ئارچیا
ئاگری چیا آتشِ کوه
ئاری
ئاوری ـ ئاریایی آتشین ـ آریایی
ئارین
ئاگرین آتشین
ئارینا
ئاگرینی آتشین ـ آریایی‌نژاد
ئاریسا
شارێک بووە لای هەولێر شهری است نزدیک هولیر
ئاژ
ئاژوان
تەلاش ـ خاوەن هیممەت و غیرەت ـ کێوێکە لە مابەینی کامیاران و کرماشان
ئاژین
رێک‌خستن ـ ئاویاری ترتیب دادن
ئاسۆس
کێوێک لە دوکان، کورستانی باکوور
ئاشار
شاردنەوە پنهان کردن (کردی لکی)
ئاشتی
ئاشتیا
هۆزێکە لای قامیشلوو قبیله‌ای نزدیک قامیشلو
ئاڤا
ئاوەدان آباد
ئاڤان
ئاوەدانی آبادانی
ئاکار
شێوەی بەڕێوەبردنی ئیش و کار رفتار
ئاکام
سرانجام
ئاگرین
ئالان
تێک ئالان
ئاڵاس
هۆزێکی فەیزوڵڵابەگی‌یە لە مەڵبەندی سەقز و مەهاباد لە کۆڕی مەهاباد هاری کاری کۆمار بوون قبیله فیچ‌الله‌بگی در میان سقز و مهاباد
ئاماژ
نیشانە نشانه
ئامیار
چاودێری ـ پاراستن نگهبانی دادن
ئاوەز
عەقڵ عقل
ئاوەنگ
شەونم
ئایان
ئاوەدانی (مُکری)
ئەژی
ئەریسا
شارێک بووە لە لای هەولێر شهری بوده نزدیکی هولیر
ئیلیان
سەرپەنا سرپناه
ئیلیا
ماڵ ـ پەناگا ـ هۆزیکە لای دیاربەکر خانه ـ سرپناه
ئەروا
هۆش و هەواس
ئەفرین
ناوی رووبارێکە لە شاری ئەسکەندەرونە لە کوردستانی باکوور
ئەکوان
بەنەنەی چیا سلسله جبال
ئەرتیکا
ب
باڕێژ
ئەو بارانە بە باوە دێتە خوار ـ ئەو میوە کە بادەی وەرێنە بارانی که همراه باد می‌بارد ـ میوه‌ای که باد آنرا می‌ریزد
باسکار
بەهێز نیرومند
باشار
خۆڕاگر بۆ ئازایەتی نیرومند و نترس (کرمانجی باکور)
باشۆک
هۆزێکە لای روانسەر قبیله‌ای در روانسر
باشیلا
ئاوارە آواره
بانیا Baniya گوندێکە سەر بە شاری زاخۆ یکی از روستاهای زاخو
بایەخ Bayax بەنرخ ـ بەها باارزش
باوێن
هێز و توانا توانایی و قدرت (کرمانجی باکور)
باوەڕ
باوەر اعتقاد
باوان Bawan خۆشەویست لە بنەماڵەی باوک
بڕیار
بزاڤـ Bzav حرکت
بڵین
بەرز ـ بلند (کرماشانی)
بیرا
زۆر بیرتیژ زیرک
بیریار
خاوەن بیر ێاحب فکر
بیرکۆ
کۆی بیر یا عەقڵەکان
بوێر
ئازا دلیر
بەتین
بە گەرمایی خۆر و ئاگر ـ زۆردار قدرتمند
بەرزام Berzam ناوی باوای مانی پەیامبەری ماد
بەرکۆ Berko بریتییە لە پێشەکی کارێک پێچوانەی پێشکۆ
بەڵێن
پەیمان ـ شەرت قول
بەروار Berwar سەیرانگای چیا ـ ناوچەیەکە لە ئامێر
بەرهەم Berhem ئاکام ـ بە دەس هاتوو محێول
بەرهەڤـ Berhev ئامادە (کرمانجی)
پ
پابلین
پایەبەرز بلندمرتبه (کرمانشاهی)
پاراو Paraw پڕئاو پاک
پرسکە pirske پروسکە ـ پریشکی ئاگر شراره
پرژە Prje
پسپۆر Pispor شارەزا دانشمند
پشتیار
یارمەتی‌دەر یاور
پشکۆ
ئاگری ژێر خۆڵەمێش اخگر
پێزان
چاکە لەبەر چاو
پیرۆت
زۆرزان دانا
پێناو
لە رێ به خاگر
پێشڕەو
پیشرو
پەڕاو
ناوی کێوێکە لە تەنیشت بێستوون لە کرماشان
پەرژان Perjan گرنگ پێدان بە کارێ
پەروا Perwa شەرم ادب
پەریوان
چاودێری پەری نگهبان پری
ت
تاسە Tase آرزو
تاتریک
تەنتەرە: بەردی گرد و ساف کە لە سەر ئاو فڕێ ئەدرێتەوە و چەند جار لەسەر ئاوەکە ئەڕوات جهش و برخورد سنگ ێافی که بر سگح آب پرتاب کنند (لُری)
تاژین
گوندێکە لای دهۆک روستایی است نزدیک دهوک
تاژدین
مرۆڤی شارەزا ـ ناوی پاڵەوانێکی شاکاری مەم و زین انسان آگاه ـ قهرمان داستان مم و زین احمد خانی (کرمانج)
تاژان Tajan لقی باریکی دار ـ گوندێکە لای بانە جوانه درخت
تاویار Tawyar پارێزەری ئاگر آتشبان
ترێ
هەنگوور انگور
تریکە
پێکەنین خنده ـ خنده زنان
تەسیار Tesyar ئێشکچی کاروان نگهبان کاروان
تەشار
گوندێکە لای پاوە روستایی نزدیک پاوه
تەوار Tewar بازی مێ ـ مناڵی خڕ و خۆڵ و هەراش باز نر ـ بچه تپل و تو دل برو
تەیس Teys درەوشاوە درخشان
تیام
چاوی رەش و تۆخ چشم سیاه و زیبا (لُری)
تیژ
تیز و زیرک
تیژواڵ
جۆرە مەلێکی راوکەرە تیزبال پرنده‌ای شکاری است
تیژەڤان
هاندەرە مشوق
تیشک
تیشکۆ
درخشش ـ نور خورشید
تێشوو
تیڤۆک
چۆلەکە ـ پاساری گنجشک
تیگران Tigran میری کوردە، زەمانێک نینراوە بۆ ئەکەد ـ شارێکی کەوناری لای زرێبارە یکی از امیران کرد که برای اکد فرستاده شده ـ یکی از شهرهای کهن زریبار مریوان
تێما
دەشتی بەرز جلگه
ج
جانۆ
جانووسیار
پێشمەرگ ـ جان فیدا فداکار
جریوە
دەنگی ملانی بچووک ێدای خواندن گنجشکان
جوان
زیبا
جوانە
زیبا ـ جوانه درخت
جوانڕۆ
رود زیبا و جوان ـ اسم یکی از شهرهای کردستان ایران
چ
چازان
کارزان دانشمند
چالاک
زیرەک باهوش
چاودێر
ئاگا‌لێ‌بوون ناڤر
چاویار
ناڤر ـ تلسکوپ
چامە
بەستە ـ هۆنراوە ـ شیعر
چلۆر
مەلێکە بە قەدی کەو پرنده‌ای است اندازه کبک
چنار
دارێکی بەرزە درخت چنار
چنۆ
ناوی گوندێکی ناوچە سنەیە اسم یکی از روستاهای سنندج
چۆپی
چوپی
چۆمان
کانیلان چشمه‌ها
چەتر
چتر
چەتۆ
چەکۆ
ناوی پاڵەوانێکی مەم و زین قهرمان داستان مم و زین
چیا
کوه
چینا
بنەچەوار وارپ
چیاکۆ
گوندێکی سنجاوی کرماشانە ـ تەپۆلکە ـ کوێستان یکی از روستاهای سنجابی کرمانشاه
چیاو
ئاوی فێنک آب خنک (کرمانشاهی)
چیاوان
لاگری کێو نگهبان کوه
چێنەر
ئەو کە لە شتێک دەچنێت
ح
حەمرین
زنجیرە چیا لە باشووری شاری کەرکووک سلسله جبال شمال شهر کرکوک
خ
خۆزگە Xozge ئارەزوو ای کاش
خۆزیا Xozya ئارەزوو ای کاش
خۆلیا Xolya ئامان آرزو
خۆگر Xogr ژیر ـ ماقووڵ عاقل
خەبتان Xebtan تێکۆشان تلاش
خەبتین
تێکۆشان تلاش
خەمڵاو
آراسته
خەون Xewn خیال
خەیاڵ
خیال
د
داژدار Dajdar مدافع ـ حمایت کردن
داژیار Dajyar مایەی ژیان بردنە سەر سرمایه زندگی
دالیا Daliya ناو گوڵێکە (ژالیا) اسم گلی است ـ دالیا و ژالیا
دالیان Daliyan هۆزێکە لە ناوچەی سنجاوی کرماشان ـ ناوی وڵاتێکی ماد بوودە قبیله‌ای در منگقه سنجابی کرمانشاه ـ اسم ولایتی از ماد
دایلان Daylan سەیر ـ سەمەرە دلربا و زیبا
داوێن
آغوش ـ آخر
دڵان
دل‌ها
دڵبین
هەست پێ کردن بە دڵ و لە ناخەوە
دڵدز
معشوقه
دڵڕفێن
دلرُبا
دڵڕوون
دل خوش
دڵژین
ژیانی مەعنەوی ـ ژیانی دوور لە پارە زندگی معنوی دور از مادیات
دڵشین
خوشحال
دڵخواز
خواسته دل
دڵگیر
پسندیده
دڵگەش
امیدوار
دلۆڤان Dlovan مهربان
دیانا Diyana ناوی شارێکە لای رواندز
دێبەر
زەوی و زاری بەر دێ مزرعه جلو روستا
دێرین
کۆن قدیمی
دیرۆک
ئەفسانە ـ مێژوو تاریخ
دێڤان
کۆڕ و کۆبوونەوە اجتماع ـ جمع شدن
دیلان
هەڵپەڕکێ پیاوان پێکەوە رقێ جمعی مردان با هم
دیمەن
چاوەنداز ـ لەبەر چاو منڤر
ر
رابێژ
راوێژ کردن مشورت ـ همفکری
رابوون
هەستان برخواستن
رازان Razan خۆکار کردن ـ ئامادە بوون آراستن
رازاو Razaw آراسته
رازە Raze دیرۆک افسانه
راژان Rajan هەژیان ـ جووڵانەوە به حرکت درآوردن
راژە Raje شرۆقە شرح و تفسیر ـ خدمت کردن
راسان Rasan راپەڕین قیام کردن
راسیار Rasyar راستگۆ دوست سر راست
راسین
دڵ چاک دل پاک
راشین
پرد ـ رێباز لەسەر ئاو پُل
راڤە Rave تخیل
راڤین
راکردن ـ بزووتنەوە (بادینی)
رانان Ranan لەبەر چاو نیان ـ شوێن کەوتن بۆ گرتن به نمایش گژاشتن ـ تعقیب کردن
رامان Raman تیامان تفکر ـ تعجب کردن از چیزی
راوێژ
همفکری ـ مشورت
رامۆس Ramos ماچ بوسه
رامۆنا Ramona ئۆقرەدەر سُکن ـ تسکین‌دهنده
رامیار Ramyar سیاسەت‌زان ـ شوان سیاستمدار ـ چوپان
رسپینا Rispina پایز
رووبار
رودخانه
رۆزی
روزی
رودان Rodan لاواندنەوە ـ رووی خۆش نیشان‌دان محبت کردن ـ روی خوش نشان دادن
رۆژ Roj روز ـ به روز
رۆژدا Rojda مد روز
رۆژمان Rojman وەکوو رۆژ مانند روز
رۆژنا Rojna رۆشتایی (کلهری)
رۆژیتا
رۆژێکی خۆش بۆ بیرەوەری روز مشخێ ـ روز خاگره
رۆژینا
مانند روز
رۆشاز
جوانی بێ وێنە جوان زیباروی
رۆنا Rona رۆشتایی
رونان Ronan زانین ـ روو خستن دانستن ـ رو انداختن
روندک Rondik ئەسرین اشک
رەشۆ
سیاه ـ کنایه از دلیری
رەڤین
رباینده
رەوەز Rewez
رەوەند Rewend حرکت ـ کوچ کردن
رەهێڵە
باران تند و سرهم
رێزان
شارەزا کسی که راه را بلد است ـ وارد
رێژا
پیت خیر و برکت
رێڤان
رێی خۆشەویستی
رێناس
رێکار
باوەڕ پێَ‌کراو ـ جێی متمانە معتمد
رێوان
ئاگاداری رێ ـ شارەزای رێگا کسی که راه را بلد است
رێهەڤـ
هاودەم رفیق و همدم
ز
زامیار Zamyar تیمارگر زخم
زنار Znar بەردی زۆر گەورە کوه سنگ
زۆزان Zozan هەوارگەی کۆچەران ـ مەڵبەندێکە جایی برای قشلاق و ییلاق
زونا Zona گوڵێکی گوڵ شینە
زەمەن Zeman زمان ـ دشت پُر گیاه
زەریا Zerya دریا
زەریە Zerye کێوێکە لە ژاوەرۆ کوهی در ژاورود سنندج
زەنوێر
جێگەی بەرز و هەواخۆش ـ ناوچەی تەڕ و سازگاری کوێستان
زێبار
مەڵبەندێکە لە کوردستان منگقه‌ای در کردستان
زیلان
گەڵای لاولاوی دیوار ـ کوێستانێکە لە درسیم گیاه پیچک ـ کوهی در درسیم
زیما
زەوی زمین
زینان
کێوێکە لە روانسەر
زیوار
زندگی
ژ
ژاڵان
گوڵەکانی ژالە ـ چیایەکە لە هەورامان
ژالیا Jaliya جۆرە گوڵێکە
ژوان Jiwan جێگەیەک عاشق و مەعشووق بە یەک دەگەین میعاد
ژوورێن
لای سەرەوە ـ کۆڕی دانیشتن محل جمع شدن
ژیا Jiya زیست
ژیار Jiyar تمدن ـ شهرنشینی ـ فرهنگ شهری
ژیارا Jiyara متمدن
ژیاکۆ Jiyako ژیانی بە کۆمەڵ
ژیاو Jiyaw زیسته ـ کسی که زندگی کند
ژێدەر
سەرچاوە منبع
ژیکەڵە
خونچیلانە دوست داشتنی و زیبا
ژیلاڤـ
کارزان
ژیلە
اخگر زیر خاکستر ـ تگرگ ریز
ژینا
ژیانی نوێ زندگی تازه
ژینەر
بەخێوکردن
ژیوان
نگهبان زیست
ژیوەر
(ژیار)
س
سابات Sabat کەپر ـ هۆی پاراستن لە باران و سەرما آلاچیق
ساتیار Satyar دوست در زمان ـ نام منگقه‌ای است ـ اسم زنان در هندوستان
سابینا
ئاسمانی دیار ئاسمان ێاف
ساراڵ
سارۆ Saro ناوی پاڵەوانێکی شەڕی چاڵدوران کە کورد بووە یکی از جنگجویان قهرمان جنگ چالدران
ساڕێژ
التیام دهندە درد
سارین
ناوی گوندێکە سەر بە شاری خارپیت ـ کوردستانی باکوور
سارینا
سازان Sazan دروست کردن جور کردن
ساڤا Sava هەرچی تازە رسکاوە تازه ـ کودک
سانا Sana آسان ـ راحت
سانیار Sanyar یاریدەر یاری دهنده
ساینا Sayna ئاسمانی ساماڵ و ساف آسمان ێاف ـ سامال
ساماڵ
ئاسمانی ساف آسمان ێاف و بی ابر
سپانۆ Spano هوشیار ـ زیرک
ستا‌ڤ‌ـ Stav سایه مجاور آفتاب
ستران Sitran گۆرانی آواز
سلۆڤان Slovan هۆزێکی کوردە قبیله‌ای کرد است
سکاڵا
درد و دل
سوورین
ناوی گوڵێکی سوورە ـ کێوێک لە کوردستان گلی است قرمز ـ کوهی در کردستان
سوشیان
رزگاری دەر منجی
سووکنا
ئارام
سولاڤـ Solav ئاوهەڵدێر آبشار
سولان Solan ناوی گیایەکی گەورەیە هەر گەڵایەکی بە قەد کاغەزێکە گیاهی است با برگهای بزرگ
سولین
ناوی گوڵێکە اسم گلی است در زبان کردی
سوێند
قەسەم قسم
سەربەست Serbest ئازاد آزاد
سەربەرز Serberz سربلند
سێبەر
سایه
سیپان
ناوی دوو کێوە لە کوردستان نام دو کوه
سیڤا
تڕمل و تفکر
سیامەند Siyamend زۆر رەش ـ کەسێ کە مووی زۆر رەشە ـ خۆشەویستەکەی خەچ یەکێ لە شاکارە کوردیەکانە سیاه ـ معشوقه خه‌چ یکی از رمانهای کردی است
ش
شابە
شادباش ـ زنده باش
شاز
شانا
ناردی ـ بە خۆشی بە رێگادا چووی فرستاده
شانۆ
نمایش تئاتر
شاوێر
گیایەکی هاوینییە لە چڵچڵ باریکە چەند جار ئەدوێتەوە نوعی گیاه تابستانی است
شوناس
هویت ـ شناسنامه
شنە
نسیم ـ کرشمه کردن
شنیا
شنە هات ـ سروە هات ـ دو گوندی کوردستانە نسیم و زید
شنیار
شڵۆڤە
شلێوە ـ بارینی بەفر و باران پێکەوە
شرام
کێوێکە لە هەورامان
شەتاو
ئاوی زۆر کە لە بەفری تاویار سەرچاوە دەگرێ آب زیاد ـ برف زیاد
شەروین
کێوێکە لە کوردستانی باشوور
شێروین
کێوێکە لە کوردستانی باشوور
شەنگار
کاتی خەرمان با دان ـ مەڵبەندێکە موقع خرمن شن کردن ـ منگقه‌ای است
شەنگاو
هەنگاوی زل لە کێ‌بەرکێ گام فراخ در مسابقه
شەنگە
جوان و لەبار ـ بەهێز و توان زیبا و با قدرت
شەلاڵ
نەرم و ناسک ـ تاڤگە نرم و نازک ـ آبشار
شەمزین
ناوچەیەکە لە کوردستان پژمردن ـ اسم منگقه‌ای است
شەمەند
قیت و لەبەر چاو ـ مەمکی تورت و گرد و **
شەوسوو
فردا ـ آینده
شەولان
کێوێک لە پاوە خانه شب ـ کوهی است در پاوه
شیان
توانین و لە دەست هاتن ـ سزاوار ـ هۆزێکی کەلهوڕە ـ گوندێکی کرماشانە سەر بە سنە کاری از دست کسی آمدن ـ توانستن
شیاکۆ
کێوێکە لە گێڵانی رۆژئاوا کوهی است از گیلانغرب
شیبا
رووناکی ـ بریقە ـ سوکە بای شەوانە باد خنکی که در شب می‌وزد
شیلاڤـ
گوڵێکی بێ بۆنە گلی است بی بو
شینا
بەهێز و تاقەت ـ بە توان آرام و باحوێله
شیکۆ
جوان و رازاوە زیبا و آراسته
شیاو
ارزش
شێواز
شێوەی تایبەت بە نووسین و قسەکردن روش ـ اێلوب
شێوە
شێوەی تایبەت بە نووسین و قسەکردن روش ـ اێلوب
ف
فاما Fama فهمیده
فریا Frya به کمک رسیدن
فریار Fryar پڕشکۆ
فڕین
باڵ گرتنەوە پرواز کردن
فەریار Feryar جوانی و چاکی بەخشین شوکت بخشیدن
فەراز Feraz بەرزی بلندی ـ ارتفاع
ڤـ
ڤانیا Vanya ناوی جۆرە گوڵێکە اسم نوعی گل است
ڤەزان Vezan زانەوەی کانی زائیدن چشمه
ڤەژین
زیندووبوونەوە زنده شدن
ڤیان Viyan عەشق علاقه ـ محبت
ڤینووس
ئەستێرەیکە
ق
قاسپە Qaspe دەنگی کەوە ێدای کبک
قەندیل
ناوی کێوێکە لە کوردستان ـ بەستنی ئاو و بەرد لە نێو ئەشکەوتەکاندا
ک
کابووک
کۆتر ـ هێلانە کبوتر ـ لانه
کارا Kara کاری فعال
کارامە Karame دانشمند ـ کسی که کاری را بلد است
کاردۆخ Kardox ناوی کێوێکە ـ ناوی کۆنی کوردان کوهی است ـ اسم قبلی اکراد
کاردیە Kardiye باتجربه (کلهری)
کاروس Karos وتاری ئایینی ـ ئامۆژگاری دینی
کاریا Karya کارزان ـ وریا دانشمند
کارین
توانستن
کازیوە
فجر کاژب
کانی
چشمه
کانیلان
جایی که چشمە زیادی داشته باشد
کانگا Kanga لە قووڵاییەوە از ته دل
کوبار Kubar باوقار ـ محترم ـ سرآغاز بهره دادن زمین
کورژا Kurja بیلبیلەی چاو خر مهره ـ مردمک چشم
کۆژین
ژینی بە کۆمەڵ زندگی دسته جمعی
کۆڤان Kovan گوندێک بووە لە قەواڵەی دۆزراوی هەورامان نگهبان کوه ـ یکی از روستاهای کهن اورامان
کۆما Koma کۆگا ـ تۆپەڵ اجتماع
کەژاڵ
غزال ـ کوه آراسته
کەژاو Kejaw جۆگەیەک کە لە کێو سەرچاوە ئەگرێ
کەژۆ Kejo سپی پێست پوست سفید ـ آب کوه
کەژین
تەنراوە لە هەورێشم تنیده از ابریشم
کەڵین
کاکەی کەڵین ـ کەلینگ بزرگ در زبان کرمانشاهی
کەنداڵ
گێژاوەی ئاو کە لە دەوری خۆیدا ئەخولێتەوە گرداب
کەیلان
کیژی شۆخ و شەنگ و جوان دختر زیبا و تو دل برو
گ
گاڤین
ئەو پەڕی مەبەست آخر مرام
گرژین
بزە لبخند زدن
گرسان Grsan افروختگی آتش
گرساو Grsaw افروختگی آتش
گرۆژ Groj هەر رۆژ هر روز
گرشە
درەوشان ـ بریقە شراره
گرشا
بڵێسەی گەورەی ئاگر شعله بزرگ آتش
گۆنا Gona روومەت ـ کوڵمە گونه ـ لُپ
گۆڤەند Govend شادی ـ خۆشی ـ جەشن ـ زەماوەند عروسی
گەزیزە
ناوی گوڵێکە سُنبل
گەشاو
شکوفا ـ شکفته
گەشتیار
گەردشگەر
گەورا Gewra بزرگ (کلهری)
ل
لارە Lare خرام کرشمه ـ کج شدن
لازۆ Lazo ناو بۆ پیاوان ای جوان ـ ای مرد
لاژە Laje گۆرانی آواز
لاوک Lawik ناو موقامێکی مۆسیقایە یکی از مقامهای موسیقی کرد است
لاوین
لاواندنەوە ـ حەز لێ کردن دوست داشتن
لرفە Lirfe بریقە چیزی که از تمیزی برق می‌زند
لڤین
حەرەکەت ـ جووڵانەوە ـ رۆشتن رفتن
لووتکە
بەرزی چیا بلندی کوه
لومار
گوندێکە لە چەرداوڵی ئیلام روستایی است در چاردول ایلام
لومانا Lumana ناوی گوندێکە اسم روستایی است در کردستان
لەزگین
رووخۆش روخوش
لیاڤـ Liyav بارینی بەفر و باران پێکەوە برف و بارانی که با هم می‌بارند
لێزان
ماهر
لێزمە
بارش سریع فریاد
لێزڤان
رقاێ ماهر ـ قهرمان
م
ماتینا
کێوێکە لای شاری ئامێدی کوهی است نزدیکی شهر آمیدی
مارتیا Martiya از اسامی باستان اقوام ایرانی است و گبق سنگ‌نوشته بیستون نام سردار ایلامی است که بر علیه داریوش شورید
ماردین
مانا Mana معنی ـ همیشه زنده ـ نام خداوند
مانشت
کێوێکە لە ئیلام کوهی است در ایلام که در زبان پهلوی «مانوش» آمده
مانیا Maniya
مانیلا
اهرم
ماوا Mawa جا ـ مکان
مامەند Mamend
ماپلیس
کێوێکە لە جوانڕۆ کوهی است در جوانرود
مزگین
مژده
مژۆڵ
برژانگ مُژه
موچیار
ئامۆژگاری نێیحت کردن
مورسیکا
گوندێکی کوردستانە کە بەعس کاولی کرد یکی از روستاهای کردستان است که توسگ نیروهای بعپ ویران شد
مەترێز
سەنگر سنگر
مەسنا Mesna هۆزێک لە کوردستانی تورکیا یکی از اقوام کرد در ترکیه
مەسناو Mesnaw نیشتمان ـ ماڵ وگن ـ سرزمین
مەکین
بانمک
مەندان Mendan جوان ـ زیبا
مەیلان Meylan آرزوها
مەهلا Mehla گەرەک مرحله
میدیا
یار ـ هاودەم ـ پشتیوان ـ ماد
مێخەک
میخک
میلکان
نیشتمان سرزمین ـ وگن ـ جای زندگی
ن
ناری
آتشین
نارین
گۆرانی حەزین آواز حزن‌آلود
نازین
شانازی کردن مایه افتخار بودن
ناژۆ Najo داری سنەوبەر درخت سنوبر
نالی
شاعیرێکی گەورە کوردە یکی از شاعران برجسته کلاسیک کرد
ناسیار Nasyar آشنا
نژیار Nijyar خانوی سەنگچن خانه‌ای که از سنگ چیده شده باشد
نژار Nijar جێگەی ئارام و بێ‌دەنگ ـ سەنگچن جای آرام و بی سر و ێدا
نۆبار Nobar گوندێکە لای بوکان روستایی است در بوکان ـ تازه رسیده
نۆژین
ژیانی نوێ زندگی نو
نەورۆز Newroz نوروز
نیار Niyar ئەکتەر هنرپیشه ـ ێحنه بازی
نیارڤان Niyarvan ئەکتەر هنرمند ـ هنرپیشه
نیان Niyan ئارام و هێمن کاشتن
نیسار
سێبەر سایه‌ای که روی کوه می‌نشیند
نیڤار var
مد روز ـ نوڤهور (کرمانجی)
نیوار
ئاسمان آسمان
نیهاد
هەستێک لە ناخەوە احساس درونی
و
واران Waran باران کلهری
وانیار Wanyar خوێندەوار باسواد
وانکۆ Wanko چاودێری کێو ـ جێگەی وانە گوتن ـ زانکۆ
ورسایە Wrsaye هەستان برخاستن (لُری)
وڵات
نیشتمان میهن ـ سرزمین
وێرا
ئازا نترس
ویار Wiyar بخشش ـ گژشت ـ پهلوی (ورار)
ویان Wiyan وانە ـ زانست دانش ـ عشق
ویانا Wiyana فرەزانا زرنگ
وێنا
بینا
ه‌ـ
هابان Haban بالاست
هاریکار
همکاری‌کننده
هاژە Haje ێدای آب
هاسان Hasan آسان و سهل
هالان Halan
هاما Hama نگهداری ـ در نوشته‌های اهل حق
هامنا Hamna هاوین تابستان (اورامی)
هانیس
ناوی گوندێکە لای سنە اسم روستایی است در سنندج
هانە Hane کانی چشمه
هاوار Hawar فریاد
هاوتا Hawta همتا ـ همراه
هاوژین
همسر ـ هم زندگی
هایس Hays چەمێکە لای بتلیس چشمه‌ای در نزدیکی بتلیس کردستان ترکیه
هلیا Hilya بەجێی‌هێشت ـ وازی لێ هێنا
هیلیان Hilyan ناوی ناوچەیەکە لە کوردستان اسم منگقه‌ای در کردستان
هۆرار Horar موقامبێژ بە شێوەی کرمانجی کسی که مقام کرمانجی را می‌خواند
هۆران Horan هەتاو ـ خۆر خورشید
هۆرم Horm خەیاڵێک لە نێو خەونێک دا (سۆرانی) شگون (لُری)
هوریا Horya سر و ێدا کننده ـ محشر
هۆرین
جوان ـ زیبا ـ نام منگقه‌ای است در شیخان نزدیک قوره‌قو خانقین
هۆرە Hore آواز با سوز و گداز که اغلب اشعاری عاشقانه دارد ـ به روایتی برای اهورامزدا خوانده شده
هۆزان Hozan زۆر زانا ـ شاعیر ایلات
هۆژین
فێرکردن آموختن ـ یاد گرفتن
هۆگر Hogir انس گرفته
هۆنا Hona سۆما ـ بینایی ـ هێز ـ پلکە
هونیا Honya هەڵبەست ـ شیعر
هومەیلا Homeyla ناوی کوردیە
هەتاو Hetaw خۆر خورشید
هەستیار Hestyar احساس کننده ـ ادیب
هەردی
هەژان Hejan
هەژی
بەنرخ شایسته
هەژین
شایان ارزش
هەژەند Hejend سەرسوڕهێنەر
هەڤرا Hevra بە کۆمەڵ ـ پێکەوە دسته جمعی ـ با هم
هەنا Hena سۆما ـ هێز بینایی
هەناو Henaw درون ـ قلب
هەنگاو Hengaw گام فراخ
هەلیلان
ناوچەیەکە لە کوردستان
هەوراز Hewraz بەرز بلندی کوه
هێرا
پان و بەرین گسترده و فراخ
هێران
شارۆچکەیەکە لە سەر بە ناوچەی شەقڵاوا یکی از شهرهای نزدیک شقلاوا
هێدی
ئارام آرام
هێدان
بەئوقرە ـ داسەکان ـ گومان عجب
هێژا
محترم ـ ارجمند
هێژان
ارزیدن
هێڤار
ئێوارە غروب
هێلین
ماڵ ـ هێلانە خانه
هێمۆ
داوێن پاک محجوب
هێور
ئارام
ی
یارکۆ Yarko دۆست و هاوڕێی هەموو دوست همه
یەسنا Yesna ناوی مەندێکی ئاوێستا کتێبـی زەڕدەشت
یارژین
دۆست و یاری ژیان همسر